Ага тойрогтомнай буряад хэлэнэй Фестивалиин үнгэргэгдэжэ байгаа хаhа сонь, модон ногоон луу жэлэй мартын 6-да Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхалаар эмхидхэгдэдэг, «Аба эжын хэлэн гамтайл» гэhэн XXIII-дахи буряад хэлэнэй конкурс эмхидхэгдээ. Энэ хэмжээ ябуулгын гол зорилгонь хадаа ургажа ябаhан залуу үхибүүд хэр угhаа хойшо дамжан ерэhэн түрэл буряад арадайнгаа хэлэ, түүхэ, гүн ухаанай удха, элинсэг хулинсагуудайнгаа нангин hургаал болон ёһо заншал, урлал арюун нангинаар сахижа, хүндэлжэ, үргэжэ, үндэhэн мэдэрэлтэй ерээдүй сагта саашанхи үенүүдтээ дамжуулга болоно. Тус хэмжээ ябуулга Агын дасанай Буддын Академиин байшан соо жэлһээ жэлдэ, жэлэй 3 дахин үнгэргэгдэдэг.
Мүнөөдэр хабаадахада дуратай олон эдир үхибүүдэй суглараhаниинь тэмдэглэмээр. Эдэ хадаа Агын аймагай Амидхаашын, Будланай, Сахюуртын, Урда-Агын болон Могойтын аймагай Догойн, Сагаан-Уулын ба Могойтын 2-дохи юрэнхы болбосоролой дунда hургуулинуудай бүлгэмүүд болоно. Хабаадагшад Доншуур ба Мэгзэм мэдэхэ болоод ерэhэниинь ехэ hайшаалтай байба. Энэ уншалгын удха тухай Аюр лама хөөрэжэ үгөө.
Мүрысөөн шагайн буудалаар табан шататай байгаа.
I шата – хонин тала «Сагаалганаар!». Сагаалганда зорюулагдаhан үреэлнүүдые ээжэлэн үреэжэ, Урда-Агын Шойдокова Арюна түрүүлбэ. Удаань – Сахюуртын Цыдыпов Тимур Будланай Сультимова Сэлмэгые илаба. Һүүлээрнь, гунгарбаа тухай хөөрэлдөөндэ Амидхаашын Дамдинова Доржима Могойтын Дугаров Шагдар ба Урда-Агын Бадараев Зоригто хоёрые илаба. Шагдар – хоёрдохи, Зорикто гурбадахи hууринуудые эзэлээ.
II шата – морин тала «Эхын hургаал – мүнхэ». Энэ сэдэбээр Амидхаашын Дондокова Сарюнын элидхэл олоной hонирхол татажа, 1-дэхи hуури эзэлбэ. Догойн Цынгуева Сарюна Урда-Агын Цыренжапова Адиса хоёр тахилнууд тухай хөөрэжэ, 2-дохи ба 3-дахи hууринуудые хубааба.
III шата – үхэр тала «Би – буряадби». Һурагшад буряад арадайнгаа хубсаhан тухай элидхэлнүүдые бэлдэжэ, гэрэл зурагуудые харуулжа хөөрэхэтэй хамта, бэедээ умдөөд байhан гутал, дэгэл, бүhэ, малгай, гоёолто, даруулга тухай хөөрэжэ урмашуулаа. Энэ шатада Амидхаашын Цыденжапова Светлана түрүү hуури эзэлээ. Сахюуртын Цыдыпов Тамир 2-дохи болоо, харин Могойтын Дарижапова Арюна гурбадахилаа.
IV шата – тэмээн тала «Уран гартан». Энэ шатада «12 жэлнүүд» гэhэн сэдэб хараалагдаа. Үхибүүд өөрын гараар бүтээгдэhэн 12 жэлнүүдэй дүрсэнүүдые харуулангаа, ээлжээгээрнь тооложо, жэлнүүд тухай магтаалнуудые уран гоёор хөөрөө. Али алигүй, бүхы ажалнууд аргагүй гоёнууд байhыень тэмдэглэхээр. Тиибэшье, эдэ олоной дундаhаа Сахюуртын Лодонов Аюрай скульптурна технологёор шабараар хэгдэhэн 12 жэлнүүдэй дүрсэнүүд түрүү hуури эзэлээ. 2-дохи hуурида Амидхаашын Юмов Аюрай шэрдэхэ ном гараа. Сагаан-Уулын Батомункуев Александрай часай түхэлтэй бүтээлынь гүнзэгы удха шанартай байба.
V шата – «Нүгэл ба буян». Бүлгэмэй хүтэлбэрилэгшэд тус сэдэбээр өөрын үгөөр өөрын бодото байдалай жэшээгээр, хөөрэлдөө эмхидхэжэ шадаа. Энэ бэлэн бэшэ даабарида Амитхашын Арсаланова Янжима түрүүлөө. 2-дохи hуури Урда-Агын Шойдокова Арюна эзэлээ. 3-дахи hуурида Сахюуртын Цыденов Арсалан хүртөө.
«Аба эжын хэлэн гамтайл» гэhэн XXIII-дахи буряад хэлэнэй конкурсдо эдир хабаадагшад ламанарай асуудалнуудта хүсэд харюу үгэжэ оролдохонь тэмдэглэхээр.
Агын дасанай дурадхалаар эмхидхэгдэдэг, «Аба эжын хэлэн гамтайл» гэhэн ээлжээтэ конкурсдо үхибүүд даабари бүтээхын хажуугаар гоё hайханаар дуулаашье, хатараашье, уран гоёор шүлэгүүдые уншаашье… Ирагуу хонгёо хоолойтой Сагаан-Уулын Балданова Сэсэгэй «Нагаса эжы, нагаса аба, хүгшэн эжы, хүгшэн аба…» дуу гүйсэдхэхэдэнь, суглараад байгшадай дуулаха дуран хүрэшөө. Үбэр Багалай хизаарайнгаа уран бэшээшэдэй шүлэгүүдые уншахадань, урмашажа, омогорхохоор байгаа. Эдэ үхибүүдэй нэрыень хэлэбэл, Будланай Лхамацыренова Ринчина Ш-Х. Цыреновагай «Юрын буряад эхэ», Сахюуртын Цыдыпов Тамир Д.Батоболотовагай «Тандаа бусахаб», Могойтын 2-дохи hургуулиин хоёр hурагшад – Цыденжапов Аюша Б-Ж. Гармажаповай «Буян үйлэдхэбэл яахаб?» болон Дарижапова Арюна С.Махабадаровагай «Энгэртэй дэгэл» гэгшэд болоно.
Ургажа ябаа үхибүүдэй хүмүүжүүлдэ, эхэ буряад хэлэеэ гамнаха, хүгжөөхэ бэлэн бэшэ хэрэгтэ хубитаяа оруулжа байhан Сагаан-Уулын дунда hургуулиин Батоболотова Б-Ж.Ж., Могойтын 2-дохи дунда hургуулиин Эрдынеева Д.Р., Жимбаева Б.Б., Догойн дунда hургуулиин Цырендоржиева Н.В., Будланай дунда hургуулиин Жаргалова Б.Б. багшарнартаа халуун баярые хүргэнэбди. Бүхы мүрысөөнүүдэй дүүнгүүдөөр түрүүлжэ гарагшань Амидхаашын дунда hургуулиин «Шамбайшуул» бүлгэм болоо. Бэлэдхэл эмхидхэhэн багшанарынь Дармаева Б.Д., Людофа Н.В. Хоёрдохи hуури Болотова Б.Б. бэлэдхэhэн Сахюуртын дунда hургуулиин бүлгэм. Удаань Урда-Агын дунда hургуулиин бүлгэм Аюрова Д.Ц. багшатая.
Наратай дулаан элшэтэй налгай хэлэеэ, хадаhаа бурьялhан аршаантай хонгёо хэлэеэ, элинсэг хулинсагуудайнгаа заабари, ёhо заншал, соёл, урлал – бүгэдыень сахижа ябаял!
Агын дасан – Дэчен Лхундублинг
